Νεφρoπάθεια λεπτής βασικής μεμβράνης και σύνδρoμo ALPORT
Περίληψη
Κoλλαγoνoπάθειες τύπoυ IV : Το Σύνδρομο Alport και η Νεφροπάθεια Λεπτής Βασικής Μεμβράνης (ΝΛΒΜ) αποτελούν τα δυο άκρα της ίδιας γενετικής διαταραχής. Αυτό οφείλεται σε μεταλλάξεις των γονιδίων του κολλαγόνου τύπου IV. Κλασικά οι άντρες που φέρουν μεταλλάξεις του Χ-φυλοσύνδετου γονιδίου COL4A5 αναπτύσσουν το σύνδρομο Alport. Το οποίο χαρακτηρίζεται από προοδευτική χρόνια νεφρική νόσο και εξωτερικές εκδηλώσεις, ενώ οι γυναίκες ετεροζυγώτες που φέ- ρουν τις ίδιες μεταλλάξεις θεωρούνται φορείς του Χ-φυλοσύνδετου Συνδρόμου Alport και εμφανίζουν ηπιότερη κλινική εικόνα. Από την άλλη μεριά άντρες και γυναίκες ομοζυγώτες ή σύνθετοι ετερο- ζυγώτες για μεταλλάξεις των γονιδίων COL4A3 και COL4A4 ανα- πτύσσουν την αυτοσωματική υπολειπόμενη μορφή του Συνδρόμου Alport. Ενώ οι αντίστοιχοι ετεροζυγώτες για αυτές τις μεταλλάξεις αναπτύσσουν είτε την αυτοσωματική επικρατούσα μορφή του συν- δρόμου ή Νεφροπάθεια Λεπτής Βασικής Μεμβράνης.
Εντούτοις στην καθ’ ημέρα κλινική πράξη οι γενετικές αυτές οντότητες δεν είναι εύκολα διακριτές ενώ η ύπαρξη σημαντικής αναντιστοιχίας μεταξύ γονότυπου και φαινότυπου καθιστά πολλές φορές τη διάγνωση προβληματική. Στην περίπτωση μάλιστα της ΝΛΒΜ νεότερα δεδομένα συνηγορούν υπέρ ενός αυξημένου κινδύνου εγκατάστασης χρόνιας νεφρικής βλάβης, γεγονός το οποίο έρχεται σε αντίθεση με την έως τώρα διαδεδομένη αντίληψη περί της καλοήθους φύσης και πορείας της νοσολογικής αυτής οντότητας. Απαιτείται λοιπόν ένας εννοιολογικός επαναπροσδιορισμός των διαταραχών αυ- τών σε συνδυασμό με την εισαγωγή και υιοθέτηση συγκεκριμένων κατευθυντήριων οδηγιών, ώστε να βελτιωθεί η φροντίδα των ασθενών και να επιλυθούν διαγνωστικά και θεραπευτικά προβλήματα που συνήθως ανακύπτουν στην πορεία των νοσημάτων αυτών.
Λέξεις κλειδιά: Σύνδρομο Alport, ΝΛΒΜ, κολλαγόνο τύπου IV, κολ- λαγονοπάθειες τύπου IV, Χρόνια Νεφρική Νόσος.
Εισαγωγή
Η Νεφροπάθεια Λεπτής Βασικής Μεμβράνης (NΛΒΜ) και το Σύνδρομο Alport (ΣΑ) αποτελούν φαινοτυπικές εκφράσεις της ίδιας γονοτυπικής οντότητας, δηλαδή μεταλλάξεων στα γονίδια του κολλαγόνου τύπου IV και συγκεκριμένα των γονιδίων COL4A3, COL4A4 και COL4A5 που κωδικοποιούν τις πρωτεΐνες α3, α4 και α5 αντίστοιχα. Αν και μέχρι πρόσφατα υπήρχε η τάση στη διεθνή βιβλιογραφία ξεχωριστής αναφοράς στα δυο αυτά αιματουρικά σύνδρομα, με το ΣΑ να αποτελεί τη σοβαρή έκφρα- ση των διαταραχών του Κολλαγόνου IV και την ΝΛBΜ να σχετίζεται με περισσότερο καλοήθη πορεία, εντούτοις φαίνεται πως οι διαταραχές αυτές αποτελούν τις ακραίες κλινικές εκφράσεις ενός κοινού γονοτύπου με την ύπαρξη πολλών ενδιάμε- σων κλινικών μορφών.
O τύπος της μετάλλαξης, ο τρόπος κληρονομικότητας καθώς και η παρουσία τροποποιητικών γονιδίων καθορίζει τελικά το φαι- νότυπο του συνδρόμου με τα δυο άκρα της να αντι- στοιχούν, από τη μια, στο κλασικό ΣΑ, με πρώιμη εγκατάσταση Χρόνιας Νεφρικής Νόσου Τελικού Σταδίου (ΧΝΝΤΣ), παρουσία εξωνεφρικών εκδη- λώσεων και απουσία κολλαγόνου α3α4α5 (IV) στις Σπειραματικές Βασικές Μεμβράνες και από την άλλη στην καλοήθη κλινική έκφραση της ΝΛΒΜ, την Καλοήθη Oικογενή Αιματουρία.
Φαίνεται λοιπόν πως ο όρος «Κολλαγονοπάθειες τύπου IV» είναι περισσότερο συμβατός με τη μεγάλη κλινική και γενετική ετερογένεια που χαρακτηρίζει τις αιματουρικές αυτές παθήσεις. Συν τοις άλλοις νεότερα δεδομένα τα οποία αποκαλύπτουν τον αυξημένο κίνδυνο προοδευτικής Χρόνιας Νεφρικής Νόσου (ΧΝΝ) σε ασθενείς με τη διάγνωση της καλοήθους αιματουρίας ή ΝΛΒΜ επιβάλλει τον επανακαθορισμό της ονοματολογίας προκειμένου να απεγκλωβιστεί ο κλινικός γιατρός από στερεότυπα εννοιολογικά σχήματα, τα οποία αφενός δημιουργούν στον ασθενή τη ψευδαίσθηση της μη νόσου και αφετέρου δεν επιτρέπουν τη στενή παρακολούθηση αυτών των ασθενών, την ανάδειξη παραγόντων κινδύνου εξέλιξης της νόσου και εν τέ- λει την έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση στα πρώιμα στάδια της εξελισσόμενης ΧΝΝ, ώστε να επιβρα- δυνθεί η φυσική της πορεία προς τη ΧΝΝΤΣ.
Κoλλαγoνoπάθειες τύπoυ IV Νεφρoπάθεια λεπτής βασικής μεμβράνης και σύνδρoμo ALPORT – Nefrogenesis Κοζάνη